Heb je je wel eens afgevraagd waarom de popmuziek tegenwoordig altijd zo zuiver klinkt? Waarom elke zanger of zangeres opeens als een nachtengaal zingt?
Dit is te danken aan een tool die we pitch correctie noemen. Pitch correctie software is tegenwoordig een must have in de toolbox van elke producer of engineer. Het doel van deze software is om imperfecties in de pitch van zang te verbeteren. Je kan handmatig aangeven welke noot er gezongen wordt.
Maar is dit iets wat je wil, moet alles wel zo zuiver en technisch correct klinken? Waarom is deze software zo belangrijk geworden en hoe kunnen we met deze nieuwigheid omgaan? Het is zo’n groot onderdeel geworden van het moderne productieproces dat we er niet meer omheen kunnen. Daarom ga ik in deze paper dieper in op deze kwesties.
Pitch correctie, ook bekend als auto-tune, bestaat al langer dan je misschien zou denken. Als je terugkijkt naar de Beatles met “Strawberry Fields Forever”, gebruikten zij een primitieve vorm van pitch correctie. De zang track bestaat namelijk uit twee opnames die samengevoegd werden door producer George Martin en engineer Geoff Emerick. De twee opnames waren allebei in een andere snelheid en pitch opgenomen. Zij werden later samengevoegd door de langzamere opname te versnellen.
Auto-tune zoals wij dat kennen werd voor het eerst toegepast in een nummer van Cher “Believe”. De songwriter Mark Tayler voegde auto-tune toe als een heftig effect, dit effect werd later opgepakt door rappers zoals T-Pain. Dit heftige effect van auto-tune heeft veel invloed gehad op de rap scene. De auto-tune die Mark Tayler gebruikte in 1998 was een product van het bedrijf Antares. Zij waren de eerste die kwamen met auto-tune software zoals wij dat vandaag kennen. Antares Auto Tune is nog steeds een veel gebruikt product in het productieproces.
Er zijn heel veel verschillende Tools die pitch correctie kunnen leveren, elk met hun eigen voordelen en nadelen. De drie meest gebruikte zijn Antares Auto Tune, Waves Tune en Melodyne
Melodyne wordt vaak gezien als de meest natuurlijk klinkende van de drie, deze software wordt handmatig toegepast. Je moet elke noot langs gaan en zelf kiezen of het hoger of lager zou moeten. Het is hierbij essentieel dat je luistert naar de zang en niet gaat kijken. Je luistert met je oren en niet met je ogen. Als je niet goed oppast zal je ook dingen veranderen die dat niet nodig hebben, zoals een adem of een “s”. Zodra je dat gaat veranderen, zal het robotachtig klinken en niet menselijk.
Vaak wordt er gesproken over de identiteit van een artiest, meestal wordt dit gezien als iets puurs. Dit zou de ruwe creativiteit, “de echtheid van een artiest”, zijn. Maar blijft dit wel in stand als je pitch correctie gebruikt? Als je een mooie zang opname hebt gemaakt die uit het hart komt en alle emoties zitten erin, verdwijnt dan de echtheid als je pitch correctie gebruikt? Of zet je de puntjes op i van een mooie performance? Het hangt er allemaal vanaf hoe je pitch correctie toepast, als je alles rechttrekt en alle imperfecties eruit haalt, já dan ben je die identiteit kwijt. Maar als je het gebruikt als een tool om kleine foutjes op te lossen, dit subtiel toepast, zal je die identiteit echt niet kwijtraken. Mits je het goed en subtiel gebruikt, zal niemand horen dat er iets is aangepast. Zoals alles in het leven, geldt ook bij pitch correctie, dat “alles met mate” essentieel is.
Als je kijkt naar de hedendaagse standaard voor popmuziek is er geen ruimte voor foutjes of imperfecties. Dit komt voornamelijk doordat de vocaal vooraan staat en heel goed hoorbaar is. Dus je hoort elk klein foutje ook heel duidelijk. Daarnaast zijn we gewend geraakt aan perfectie. Hierdoor wordt pitch correctie heftig toegepast bij popproducties, je moet wel. Als je in de “top 50” wil staan, zal je mee moeten gaan met de trends. Dit heeft als gevolg dat veel muziek een gebrek aan echtheid heeft en op elkaar lijkt. Tuurlijk kan je verschil horen tussen artiesten, maar ze gebruiken vaak dezelfde stijl. Alles wordt platgeslagen en gecorrigeerd.
Veel puristen in de muziekindustrie weigeren om gebruik te maken van pitch correctie, omdat dat hun echtheid in gevaar zou kunnen brengen. Naast alle totale afwijzing van het gebruik van pitch correctie zijn er natuurlijk ook redenen om het wel te gebruiken. Studio tijd is duur. Dat kan een grote druk zijn op een artiest, om de beste performance te geven, en zo snel mogelijk. Dat heeft een grote impact op het gevoel en de emoties in de zang, zeker bij de beginnende artiest. Je weet dat je 2 uur hebt om het nummer in te zingen en dan is de tijd op, hoe kan dit géén druk geven? Het kan ontspannend werken als je producer of engineer dan tegen je zegt: Zorg dat je performance goed is, dat je emoties hoorbaar zijn, en als er een klein foutje in zit dan haal ik het eruit. Uit persoonlijke ervaring weet ik dat dit veel druk van opnames af kan halen. Je vertelt de artiest niet; zing zo vals mogelijk, maar je zegt dat kleine foutjes niet erg zijn. Vaak krijg je dan de mooiste en beste opnames. Na de sessie los je kleine problemen op, dan heb je een prachtige en zuivere vocaal. Artiesten kunnen fragiele en gevoelige mensen zijn. Alles dat bijdraagt aan ontspanning en gemoedsrust in de studio moet je naar mijn mening gebruiken.
In een paper van Björn Mårtensson wordt een onderzoek beschreven over de verkleuringen ten gevolge van pitch correctie. Hij beschrijft hierin dat er nog geen enkel ander onderzoek is gedaan naar wat pitch correctie voor gevolg heeft op de klankkleur van het geluid. Ik vind het belangrijk om dit onderzoek mee te nemen in mijn paper. Klankkleur heeft een grote invloed op de perceptie van het geluid. Mårtensson heeft een groep ervaren luisteraars verzameld voor zijn onderzoek. Hij laat een aantal geluidsfragmenten horen die op drie verschillende manieren bewerkt zijn. Het eerste fragment is onbewerkt. Daarna krijg je een fragment te horen dat bewerkt is met Antares Auto Tune. Deze software verandert automatisch de pitch van de zang. Als derde laat hij een fragment horen dat handmatig bewerkt is met Melodyne. Hij laat de deelnemers een voorkeur uitspreken over de drie fragmenten en wil dat ze elk fragment kort beschrijven. Hieronder staat in een tabel de waarneming van de deelnemers samengevat. Je ziet daarin wat Pitch correctie, handmatig of automatisch, met de klankkleur en de waarneming van het geluid doet.
Zie hier de eerdergenoemde tabel.
Uit deze tabel komt naar voren dat Autotune een ander effect oplevert dan het originele en Melodyne fragment. Bij het gebruik van Autotune zal je meer onnatuurlijke bijkomende elementen horen. Als we het hebben over Melodyne, dan bedoelen we kleine handmatige aanpassingen in de pitch. Je kan in de tabel duidelijk zien, dat het net zo natuurlijk wordt ervaren als het originele fragment.
Het onderzoek van Mårtensson geeft heel duidelijk aan dat Autotune veel ongewenste artefacten heeft en dat handmatige pitch correctie, zoals Melodyne, mits het juist is uitgevoerd, een product oplevert dat dicht bij het origineel ligt.
Manipulatie en bedrog, dit zijn twee zwaarwegende woorden in de muziekindustrie. Op een forum kreeg ik antwoord van veel professionals op de vraag of het eerlijk is om pitch correctie te gebruiken en hoe vaak wordt het gebruikt. Veel professionals vertelden dat zij het bijna altijd gebruiken, maar heel subtiel toepassen. Zoals ik eerder beschreef, gebruiken zij het om de beste performance van een artiest te kunnen vangen, en dan kleine fouten die als storend worden ervaren rechttrekken. Zij hadden niet het gevoel dat ze hiermee de luisteraar belazerden of manipuleerden. Pitch correctie wordt gebruikt om een bepaald doel te bereiken, namelijk perfectie of zo dicht mogelijk bij perfectie komen. Er zijn natuurlijk ook artiesten die hier geen gebruik van maken en juist de imperfecties omarmen, kijk naar Bob Dylan of Nick Cave of Tom Waits. Bij deze artiesten gaat het om de ruwheid en de echtheid. Zij willen niet het gepolijste geluid van pitch correctie. Als deze artiesten opeens pitch correctie zouden gebruiken, zullen hun fans dit opmerken en ervaren als bedrog.
Uit mijn eigen ervaring weet ik, dat beginnende artiesten het gevoel krijgen dat zij perfect moeten zingen. Hun voorbeelden doen dat immers ook, de beginnende artiesten weten vaak niet dat hier veel pitch correctie aan de pas is gekomen. Ik kan me voor stellen dat artiesten onzeker worden en een bepaalde sociale druk voelen om net zo perfect te zingen. Je zou dit bijna kunnen vergelijken met Instagram modellen die hun foto’s bewerken en hiermee de indruk geven dat hun lichaam perfect is. Dit zorgt ook voor veel onzekerheid. Ik heb met een aantal artiesten gewerkt waarbij hun bubbel echt stuk ging toen ze hoorde dat bijna alle moderne artiesten pitch correctie gebruiken. Er ging een deur open, toen ik zei “maar dat kunnen wij ook gebruiken”. Het haalde veel druk weg, om de perfecte opname er in één keer erop te zetten.
Zijn er goede alternatieven voor deze “ontspannende” functie van pitch correctie? In mijn opinie zijn die er niet. Natuurlijk kan je met “vocal-comping” zorgen dat je het beste pakt uit meerdere takes en zodoende de druk verlagen. Dit zal ervoor zorgen dat je artiest ontspannen opneemt. Later kun je hier de beste stukjes van gebruiken. Naar mijn mening moet je deze technieken combineren. Je zorgt ervoor dat je alle takes samenvoegt en de beste stukjes hiervan pakt. Daarna kijk je naar eventuele overgebleven foutjes in pitch en die haal je weg. Als je op deze manier werkt, zorg je ervoor dat je zo min mogelijk pitch correctie toe hoeft te passen. Je moet natuurlijk niet alles recht trekken want kleine foutjes maken het ook menselijk. Het gaat er uiteindelijk om dat je artiest blij is met de opnames en trots kan zijn op het resultaat, als engineer moet je zorgen dat dit bereikt wordt. Hiervoor is soms een klein beetje pitch correctie nodig.
Voor dit artikel heb ik een aantal papers gelezen, bronnen opgezocht, fora bezocht. Er heeft een gesprek plaatsgevonden tussen professionals in de industrie. Daaruit heb ik de belangrijkste informatie gebruikt om tot een informatief en veelomvattend artikel te komen. Daarnaast heb ik ook mijn eigen werkervaring toegepast en hierover geschreven. Ik wil graag benadrukken dat pitch correctie een gevoelig en veelzijdig onderwerp is en zal blijven. De meningen zullen hier blijvend over verschillen en dat is terecht. Zolang je zorgt dat je de wens van een artiest realiseert en hierbij je eigen mening in acht neemt, zal je altijd het beste resultaat bereiken.
Pitch correctie software zoals Melodyne blijft continu in ontwikkeling en klinkt bij elke nieuwe editie een stukje beter. In de toekomst zal je ongetwijfeld geen verschil meer kunnen horentussen bewerkte en onbewerkte vocalen. Ik wil alle beginnende artiesten op het hart drukken dat grote popartiesten niet zo perfect kunnen zingen als je hoort in hun hits. En dat je niet perfect hoeft te zijn om een industriestandaard popproductie neer te zetten.
Bronnen
Anderton, C. (2020) In Praise of Pitch Correction,
https://canadianaudiologist.ca/praise-of-pitch-correction-feature/, 05 augustus 2023.
Celemony Software. (2001- ). Melodyne (Version 5.0 – ) [Pitch Correction Software]
Conrad, J. (2018) Pitch Correction: Make Your Vocals Sound Professional,
https://mastering.com/pitch-correction/, 06 augustus 2023.
Hahn, M. (2023) Hard Truths: Everybody Uses Pitch Correction,
https://blog.landr.com/hard-truths-pitch-correction/, 05 augustus 2023
Inglis, S. (2020) Celemony Melodyne 5,
https://www.soundonsound.com/reviews/celemony-melodyne-5, 05 augustus 2023.
Jarvis, T. (z.d.) Why autotune is bad,
https://audioordeal.co.uk/why-autotune-is-bad/, 06 augustus 2023.
Mårtensson, B. (2022) The Timbral and Quality Affect from Pitch Correction Software on a
Recorded Vocal Performance,
https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1660360/FULLTEXT01.pdf, 05 augustus 2023.
McLachlan, N.M. (2016) Timbre, Pitch, and Music,
https://academic.oup.com/edited-volume/42051/chapter/355825597?login=false, 05
augustus 2023.
Owsinski, B. (z.d.) The Subtle Art of Pitch Correction,
https://www.uaudio.com/blog/pitch-correction-basics/, 05 augustus 2023.
Pangburn, D. (2018) A Brief History of Pitch Correction in Music,
https://www.izotope.com/en/learn/a-brief-history-of-pitch-correction-in-music.html, 05
augustus 2023.